400 MÄ°LYAR DOLARLIK SAHTE Ä°LAÇ PAZARINA TÃœRK KÄ°MYAGERÄ°N KEÅžFÄ° ‘DUR’ DÄ°YECEK

DÜNYADA ilk kez kızıl ötesi ışıkla 20 saniye içinde sahte ilaç tespiti yapabilen sistemi geliÅŸtiren ve tersine beyin göçü ile ABD'den Türkiye'ye dönen Kimyager Dr. Derya Cebeci, bu yıl içinde kullanıma girecek yapay zeka destekli ve bulut tabanlı sistem sayesinde, dünyada yılda 400 milyar doları bulan hacmi ile narkotik suçlarla yarışan sahte ilaç pazarına darbe vuracak.Cebeci'nin geliÅŸtirdiÄŸi teknoloji 20 saniye içinde 'barkod okurö gibi ilaçların içeriÄŸini okuyabiliyor. Sahte kanser ilaçları, antifiriz içeren sahte öksürük ÅŸurupları, kalp ilacı karıştırılan zayıflama çayları gibi denetimsiz ürünler nedeniyle dünyada her yıl 1 milyon kiÅŸinin hayatını kaybettiÄŸine iÅŸaret eden Dr. Cebeci, tüm bunların yanı sıra Kovid aşıları ve ilaçlarının denetiminde de bu teknolojinin kullanılabileceÄŸini vurguladı.Hacettepe Üniversitesi Kimya Bölümü'nden mezun olduktan sonra ihtisas yapmak üzere Amerika'ya giden ve Amerika Gıda ve Ä°laç Dairesi FDA'da doktora sonrası araÅŸtırmacı olarak çalışırken sahte ilaç, gıda takviyesi veya kozmetik ürünlerin tespitine yönelik projeler geliÅŸtirmeye baÅŸladı. Dr. Derya Cebeci, tersine beyin göçü ile tam 17 yıl sonra ülkesine geri döndü. Åžimdi, dünyada ilk kez onun geliÅŸtirdiÄŸi bulut tabanlı sahte ilaç analiz sistemini, Ä°stanbul Teknokent'te TÜBÄ°TAK ve KOSGEB desteÄŸiyle kurduÄŸu kendi biyoteknoloji firması Portmera'da  hayata geçirecek. Bu yıl içinde ürünün sahada kullanılmaya baÅŸlanacağını söyleyen Dr. Cebeci, bu sistemle dünyada 400 milyar doları bulan sahte ilaç pazarına büyük bir darbe vurulabileceÄŸini düÅŸünüyor. Dr. Cebeci'nin laboratuvar ve uzman personel gerektirmeden yakın kızıl ötesi ışık ile sahada 20 saniyede analiz yapabilen sistemi, Türkiye'de SaÄŸlık Bakanlığı ve Emniyet'in yanı sıra dünyada da Ä°nterpol, Avrupa Ä°laç Ajansı EMA, FDA ile çeÅŸitli uluslararası gümrük firmaları tarafından kullanılacak.SAHTE Ä°LAÇ PAZARI YASAL Ä°LAÇTAN Ä°KÄ° KAT DAHA HIZLI BÜYÜYORSahte ilaç ve gıda pazarının yıllık 400 milyar dolarlık bir pazar ile narkotikle yarıştığına dikkat çeken Dr. Cebeci, ÅŸunları söyledi: 'Sahte ilaç pazarı, yasal ilaç pazarından iki kat daha hızlı büyüyerek devam ediyor. Dünya SaÄŸlık Örgütü'nün tahminlerine göre dünyadaki ilaç pazarının yüzde 10-15'i sahte ilaç piyasasının elinde. Her yıl 1 milyondan fazla kiÅŸi sahte ilaçlar nedeniyle ölüyor. 2019 yılında AB'deki ilaç ÅŸirketleri 27 milyar Euro'yu sahte ilaç pazarına kaptırdı. Bu alanda, özellikle sahada, pratik bir ÅŸekilde sahte ilaçların taramasını yapabilecek teknolojiler yok. Olanlar çok kısıtlı ve pahalı. FDA'deki çalışmalarım sırasında bu pazarı fark ettim ve bu alandaki araÅŸtırmalarıma baÅŸladım. Türkiye'ye döndükten sonra da TÜBÄ°TAK ve KOSGEB desteklerini kullanarak bu projeyi baÅŸlatmaya karar verdim. Yaklaşık 10 yıldır sahte ve standart altı ilaçların sahada hızlı ÅŸekilde, tahribatsız tespiti üzerine çalışıyorum. Dünyada ilk olarak biz baÅŸladık bu çalışmaları yapmaya. Pazarda buna benzer bir ürün yoktu. Åžu anda Yale Üniversitesi'nden bizimki gibi baÅŸka bir startup firması, Afrika pazarına girdi. Biz de bu yıl içerisinde hem küresel hem de ulusal pazara girmiÅŸ olacağız' dedi.'KIZIL ÖTESÄ° IÅžIKLA Ä°LACIN PARMAK Ä°ZÄ°NÄ° ÇIKARIYORUZ''GeliÅŸtirdiÄŸimiz teknoloji ile 20 saniye içerisinde bir ilacın etken maddesinin ne olduÄŸunu tespit edebiliyoruz. Bunu da hiçbir kimyasal kullanmadan, herhangi bir kimyasal atık üretmeden, herhangi bir sarfiyat maliyeti olmadan yapıyoruz' diyen Dr. Cebeci, ışığın madde ile etkileÅŸimini kullanarak sistemin çalıştığını söyledi. Dr. Cebeci, sistemi ÅŸu ÅŸekilde anlattı: 'Işığı, bir kimyasal tarama, kimyasal araÅŸtırma aracı olarak kullanarak, maddelerden molekül seviyesinde veri alıyoruz. Daha sonra aldığımız bu kimyasal verileri, yani maddelerin ya da ilaçların parmak izlerini, ileri analiz yapay zeka yöntemleriyle geliÅŸtirip istediÄŸimiz verileri o datalardan çekiyoruz. Bulut ve güncel kimya teknolojilerini bir araya getirerek limitsiz, çok verimli, çok etkin bulut tabanlı sahte ilaç denetleme sistemi geliÅŸtirdik. Sistemimizi alıp sahaya inip kimyasal analizi, herhangi baÅŸka bir kimyasala ihtiyaç duymadan, örneÄŸe de zarar vermeden, yerinde, saniyeler içerisinde yapabiliyoruz. Prototipimiz hazır. Sistemi ticari bir ürün haline getirmek ve son ar-ge çalışmalarını yapmak için ÅŸu anda TÜBÄ°TAK ve bir Avrupa BirliÄŸi projesi üzerinde çalışıyoruz. Hazır hale geldikten sonra kendi SaÄŸlık Bakanlığımız (Türkiye Ä°laç ve Tıbbi Cihaz Kurumu TÄ°TCK) ve baÅŸta Nijerya olmak üzere dünya pazarına açılacağız. EMA, FDA, Dünya SaÄŸlık Örgütü gibi kurularla çalışacağız.'DÜNYADA CÄ°NSEL GÜCÜ ARTIRICI Ä°LAÇLAR, TÜRKÄ°YE'DE GIDA TAKVÄ°YELERÄ°Pandemi nedeniyle sahte Kovid ilacı veya aşılarının da gündeme geldiÄŸine iÅŸaret eden Dr. Derya Cebeci, bu teknolojinin sahte Kovid ilacı ya da aşısının tespitinde de kullanılabileceÄŸini belirtti. Dr. Cebeci, ÅŸu bilgileri verdi: 'Bugün dünyada sahteciliÄŸi en çok yapılan ilaç, cinsel gücü artırıcı sildenafil adlı etken madde. Sahte ilacın en büyük problem olduÄŸu bölgeler, Afrika, Güney Asya, Latin Amerika ve buralarda eczanelerde dahi ilaç denetim ihtiyacı var çünkü sahte ilaç satılabiliyor. Türkiye'de eczanelerde satılan ilaç ve ürünler oldukça güvenilir. Çünkü SaÄŸlık Bakanlığımızın Ä°laç Takip Sistemi (Ä°TS) ile bunlar sürekli sıkı bir denetim altında tutuluyor. Biz o konuda ÅŸanslı birlikteyiz. Ama bizde de gıda takviyeleri ve kozmetik ürünlerde sorunlarımız var. Amerika gibi geliÅŸmiÅŸ ülkelerde ise cinsel gücü artırıcı ilaçlar ya da antidepresanların sahtesi çok yapılıyor. Yine Afrika'da baÅŸlarda Kovid tedavisinde de kullanılan hidroksiklorokin yani sıtma ilacı en büyük problem. Sıtma zaten Afrika'nın en büyük sorunu. Dünyada her yıl yaklaşık 300 milyon sıtma vakası görülüyor. DSÖ verilerine göre bunun yüzde 90'ı Afrika'da.'KOVÄ°D SALGINI, SAHTE SITMA Ä°LACINI GELÄ°ÅžMÄ°Åž ÜLKELERE DE TAÅžIDIBugüne kadar tüm dünyada görülen Kovid vaka sayısının dahi 100 milyon civarında olduÄŸunu vurgulayan ve sıtma ile karşılaÅŸtırıldığında manzaranın ne kadar korkunç olduÄŸunun daha iyi anlaşılacağını söyleyen Dr. Cebeci, 'Afrika bölgesindeki sıtma ilaçlarının ise üçte biri sahte. Bazı bölgelerde bu, yüzde 90'ların üzerine çıkıyor. Ayrıca Kovid salgını hidrosksiklorokin sahteciliÄŸinin Amerika ve Avrupa gibi geliÅŸmiÅŸ ülkelere de taşıdı. Mesela Mart 2020'de Amerika'da Baltimore gümrüÄŸünde 2 bin 500'e yakın tablet ele geçirildiö dedi. Yine Amerika'da hgeçtiÄŸimiz yıllarda etken maddesi içermeyen sahte kanser ilaçlarının da yakalandığına iÅŸaret eden Dr. Cebeci, 'Avrupa'da (kolesterol tedavisinde kullanılan ) atorvastatin, (pıhtılaÅŸmayı engelleyici) klopidogrel gibi kalp damar ilaçlarının sahteciliÄŸi daha sık görülüyor. Sahte ilaç veya gıdada en büyük saÄŸlık bedelini tabii ki az geliÅŸmiÅŸ bölgeler ödüyor. Afrika, Latin Amerika, Güney Asya ülkelerinde antibiyotikler, aÄŸrı kesicilerin bile sahteciliÄŸi yapılıyor' diye konuÅŸtu.ANTÄ°FÄ°RÄ°ZLÄ° ÖKSÜRÜK ÅžURUBU, MELAMÄ°NLÄ° MAMA, TEBEŞİRLÄ° TAKVÄ°YELERSahte ilaçlarda, 'etken madde kullanılmamasınınö aslında belki de en masum sahtecilik olduÄŸunun altını çizen Dr. Cebeci, ÅŸu uyarılarla sözlerini noktaladı: 'Çünkü öyle sahtecilikler var ki, örneÄŸin öksürük ÅŸuruplarında antifiriz kullanıldı ve bu birçok çocuÄŸun ölümüne sebep oldu. 2008 yılında Çin'de bebek mamasına karıştırılan melamin nedeniyle çocuklar öldü. Daha sonra gıdalarına karıştırılan melamin nedeniyle, Amerika'da da birçok hayvan telef oldu. Mesela tebeÅŸir tozu, kimse bunu yemek istemez. Ama ilaç veya gıda takviyelerine karıştırılabiliyor. Gıda takviyelerinde yaÅŸanan en büyük sorun ise ilaç etken maddeleri içermeleri. Özellikle takviyeler ve bitki çaylarında ölümcül tehlikesi olan sibutramin maddesi. Aslında reçete ile, doktor kontrolünde alınması gereken bir ilaç bu. Siz bunu kontrolsüz bir ÅŸekilde kilo vermek için aldığınız ürünle kullandığınızda kalp hastasıysanız ölüme dahi yol açabiliyor. Bazı gıda takviyelerine de iyi hissettirsin ve yeniden alınsın diye cinsel gücü artırıcı ilaçlar konuluyor. Ä°nternette gıda takviyesi adı altında satılan birçok ürün sahte. Onaylanmamış ya da SaÄŸlık Bakanlığı takiplerinden geçmemiÅŸ hiçbir yerden özellikle internetten bu ürünlerin alınmaması gerekiyor.'Görüntü dökümü: —————–Derya Cebeci röp-Muhabir anonsu (Özlem YURTÇU KARABULUT)-Sahte ilaç analizinin yapılışına dair detaylar-Laboratuvardan genel ve detay görüntüler

Bir önceki yazımız olan Son dakika haber: Ümraniye'de fabrikadaki yangın söndürüldü başlıklı makalemizde Dudullu Organize Sanayi Bölgesi, Güncel ve Haber hakkında bilgiler verilmektedir.